جنجال جدید با انتخاب کمیته نوبل ادبیات امسال

به گزارش راهبرد معاصر؛  اولگا توکارچوک از لهستان و پیتر هاندکه از اتریش دیروز برنده جوایز سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نوبل ادبیات شدند. با این حال انتخاب آن‌ها بحث‌های بسیاری به وجود آورده و منتقدان می‌گویند آکادمی نوبل بعد از رسوایی جنسی پارسالش یک بار دیگر در ادامه مسیر بحث‌برانگیز خود حرکت کرده است.

در وهله اول، این آکادمی سوئدی قول داده بود که امسال می‌خواهد از گذشته «مرد محور» و «اروپا محور» خود فاصله بگیرد. به این ترتیب مسلما در حالیکه هر دو برنده انتخابی‌اش اروپایی و یکی از آن‌ها مرد هستند به هیچ وجه این مسئله تحقق پیدا نکرد.

مخصوصا پیتر هاندکه طی دهه‌های گذشته شخصیتی بسیار جنجالی بوده و توسط بسیاری از همتایان خود هم محکوم شده است.

بیست سال پیش از آن که پیتر هاندکه به عنوان برنده نوبل انتخاب شود، نویسنده دیگری او را برای مجموعه‌ای از عذرخواهی‌های دلسوزانه از رژیم نسل کشی اسلودان میلوشوویچ به عنوان «ابله بین‌المللی سال» خوانده بود.

هاندکه نمایشنامه‌نویس اتریشی که به دلیل میراث اسلوونیایی خودش در جنگ بالکان کاملا موضع‌گیری ناسیونالیستی داشت، به صورت علنی گفته بود که مسلمانان سارایوو خودشان را قتل عام کرده‌اند و دارند صرب‌ها را سرزنش می‌کنند و نسل کشی سربرنیتسا را انکار کرد. او سال ۲۰۰۶ در مراسم خاکسپاری میلشوویچ که به عنوان جنایتکار جنگی شناخته شد شرکت کرد.

دقیقا به خاطر همین دیدگاه‌های سیاسی جنجالی هاندکه، نامزدی او برای دریافت جایزه هاینریش هاینه در همان سال در نهایت ملغی شد. وقتی در سال ۲۰۱۴ او برنده جایزه بین‌المللی ایبسن شد هم اعتراض‌های عمومی شدیدی در اسلو شکل گرفت.

روز پنجشنبه پس از این که از وی به عنوان برنده جایزه ۹ میلیون کرونی سوئدی (۹۱۵ هزار دلار) یاد شد، موجی از اعتراض‌ها به این انتخاب ایجاد شد.

هاری کونزرو نویسنده در این باره گفت: بیش از هر زمان دیگری ما نیاز به روشنفکران مردمی داریم تا بتوانند دفاع مستحکمی از حقوق بشر انجام دهند... هاندکه چنین شخصی نیست.

وی افزود: هانکه انتخاب نگران کننده‌ای برای کمیته نوبل است ، او نویسنده خوبی است، کسی که ترکیبی از بینش‌های بزرگ را با نابینایی‌های اخلاقی تکان دهنده در هم می‌آمیزد.

کونزرو گفت: هاندکه باید نوبل را پیش از این که این حرف‌ها را به زبان می‌آورد و از نسل کشی حمایت کند می‌برد.

اسلاوی ژیژک فیلسوف اسلوونیایی و منتقد همیشگی هاندکه نیز گفت: سال ۲۰۱۴ هاندکه خواستار لغو نوبل شد و گفت اهدای این جایزه به معنی تقدیس ادبیات است. امروز ثابت شد حرف او درست است و سوئد امروز در حالی که دارد یک قهرمان دوران ما یعنی جولیان آسانژ را نادیده می‌گیرد، به جای این که به او جایزه صلح نوبل را بدهد، جایزه ادبیات را به هاندکه می دهد.

میها مازینی نویسنده اسلوونیایی هم گفت: برخی از نویسندگان روح انسانی خود را برای ایدئولوژی می‌فروشند، برخی برای نفرت، برخی برای پول و قدرت، اما کسی که بیش ازهمه به من توهین کرده هاندکه است که با حمایتش از رژیم میلوشوویچ از کشتار مردم دفاع کرد. هرگز فراموش نمی‌کنم زمستان سردی را که یوگسلاوی تکه تکه شد و هیچ چیز در فروشگاه‌ها و مغازه ها پیدا نمی‌شد. ما خانواده‌ای جوان بودیم و دخترم بسیار نوپا بود و به شدت سردش بود. تمام روز را در صف نفت ماندم و غروب تقریبا یخ زده شروع به خواندن مقاله هاندکه درباره یوگسلاوی کردم. نوشته او موجب حسادت من شد؛ در حالی که آنها، اتریشی‌ها و آلمانی‌ها و دیگر غربی‌ها در چرخه مصرف‌گرایی بودند ما یوگسلاوها داشتیم برای همه چیز صف می کشیدیم و می‌جنگیدیم.

در بیانیه‌ای که روز پنج شنبه منتشر شد جنیفر ایگان رمان‌نویس و رییس سازمان قلم آمریکا گفت: در حالی که انجمن قلم به طور کلی درباره جوایز ادبی و سایر نهادها اظهار نظر نمی‌کند، امروز باید یک استثنا باشد.

وی افزود: ما از انتخاب نویسنده‌ای که از صدای عمومی خود برای زیر پا گذاشتن حقیقت تاریخی استفاده کرده و از عاملان نسل کشی از جمله رییس جمهوری سابق صربستان اسلوبودان میلوشوویچ و رهبر صرب بوسنایی رادوان کارادزیچ دفاع کرده، متحیر شده‌ایم.

وی تاکید کرده که حق نیست که برای نبوغ زبانی و ادبی به کسی جایزه داده شود که به طور مداوم از جنایتکاران جنگی دفاع کرده است و در زمانی که در جهان ناسیونالیسم، رهبری استبدادی و اطلاعات نادرست بیش از هر زمان دیگری وجود دارد، جامعه ادبی سزاوار چیزی بیش از این است.

دوستان سابق این نویسنده نیز به دلیل اظهارات سیاسی وی مدت‌هاست که از وی فاصله گرفته بودند از جمله رمان‌نویس جاناتان لیتل دوست سابق وی که سال ۲۰۰۸ نوشت: وی شاید یک هنرمند عالی باشد، اما از نظر انسانی او دشمن من است. آلن فینکل‌کرات نیز او را یک «هیولای ایدئولوژیک» خوانده بود و سوزان سونتاگ که چندین ماه در دوران جنگ بوسنی در سارایوو حضور داشت گفته بود حالا کار هاندکه در نیویورک تمام است.

در همین حال رسانه‌های صرب از این انتخاب حمایت کردند و از هاندکه به عنوان دوست بزرگ خود یاد کردند. رییس جمهوری اتریش نیز از قلم هاندکه به عنوان چیزی تکرار نشدنی و یگانه یاد کرد و از وی برای همه تلاش‌هایش تقدیر کرد.

اما غیر از فاکتور اروپایی بودن، انتخاب توکارچوک با تحسین مواجه شد. او تا حدودی دقیقا نقطه مقابل هاندکه است. او هم در آثار خود هم در زندگی‌اش خارج از دنیای ادبیات جهت‌گیری‌های سیاسی دارد که باعث خشم راست‌گرایان افراطی مخصوصا در لهستان شده است.

بعد از اینکه توکارچوک برنده جایزه نایک شد که معادل جایزه بوکر لهستان است، به شدت باعث خشم میهن‌پرستان راست‌گرا شد چون  در یک مصاحبه تلویزیونی گفت با وجود اینکه لهستان خودش را به عنوان یک قربانی سرکوب به نمایش می‌گذارد، خودش تا به حال مرتکب «حرکاتی هولناک» از استعمار در طول تاریخ شده است. بعد از آن خیلی‌ها او را خائن خواندند و به این ترتیب ناشرش مجبور شد برای او بادی‌گارد استخدام کند.

منبع: مهر